डिमॅट अकाउंट म्हणजे काय, आणि कसे उघडले जाते | Demat Account Opening Information In Marathi

Demat Account Information In Marathi – डिमॅट खाते म्हणजे काय, याचा तुम्ही कधी विचार केला आहे का? अरे हे कसे चालते? तुम्ही इंटरनेटवर याबद्दलचे अनेक लेख आणि पोस्ट्स पाहिल्या असतील, पण तुम्हाला वेबसाइटवर अनेक माहिती मिळाली असेल. पण या पोस्टद्वारे, आम्ही तुम्हाला डिमॅट खाते काय आहे आणि त्याचे फायदे याबद्दल सविस्तर माहिती सांगणार आहोत.

डिमॅट खात्याद्वारेच लोक शेअर बाजारात शेअर्स खरेदी किंवा विक्री करू शकतात. हे खाते उघडण्यासाठी तुमच्याकडे पॅन कार्ड असणे आवश्यक आहे. पॅन कार्डशिवाय तुम्ही डिमॅट खाते उघडू शकणार नाही.

काही वर्षांपूर्वी तुम्ही जेव्हाही एखाद्या कंपनीचे शेअर्स खरेदी करायचे तेव्हा ती कंपनी तुम्हाला त्या शेअर्सशी संबंधित काही कागदपत्रे पाठवत असे. ती कागदपत्रे तुम्ही त्या कंपनीत गुंतवणूक केल्याचा आणि त्या कंपनीचे शेअर्स खरेदी करत राहिल्याचा पुरावा असायचा, पण डिमॅट खाते आल्यापासून सर्व काही बदलले आहे. चला तर मग जाणून घेऊया काय आहे हे डिमॅट खाते आणि ते इतके महत्त्वाचे का आहे.

डिमॅट खाते म्हणजे काय | What is Demat Account In Marathi

डिमॅट खाते लोक शेअर्स खरेदी किंवा विक्रीसाठी वापरतात. ज्या प्रकारे लोक त्यांचे पैसे बँक खात्यात ठेवतात, त्याच प्रकारे लोक त्यांचे शेअर्स डिमॅट खात्यात ठेवतात.

डिमॅट हे खरे तर “डीमटेरियलायझेशन” चे संक्षिप्त रूप आहे. “डिमटेरियलायझेशन” म्हणजे मूर्त किंवा अमूर्त वस्तूचे अमूर्त वस्तूमध्ये रूपांतर करणे. डिमॅट खात्यातही असेच घडते. यामध्ये तुम्ही शेअर्स आणि सिक्युरिटीज कागदाच्या स्वरूपात ठेवण्याऐवजी डिजिटल किंवा ऑनलाइन जमा करा. ज्याप्रमाणे तुम्ही नेट बँकिंगच्या मदतीने ऑनलाइन पैशांचा व्यवहार करू शकता, त्याचप्रमाणे शेअर्स, बाँड्स, डिबेंचर इत्यादींची खरेदी आणि विक्री डिमॅट खात्याद्वारे ऑनलाइन करता येते.

डिमॅट स्वरूपात शेअर्स आणि सिक्युरिटीज जमा आणि हस्तांतरित करण्याचा फायदा असा आहे की तुमचे शेअर्स गमावण्याची किंवा खराब होण्याची भीती नाही किंवा फसवणूक किंवा चोरीचा धोका नाही. शेअर्सचे ट्रेडिंग अत्यंत सुरक्षितपणे आणि काही सेकंदात केले जाते आणि कमिशन देखील अगदी नाममात्र आहे. म्हणूनच शेअर बाजारात व्यवसाय करण्यासाठी डिमॅट खाते आणि ट्रेडिंग खाते अनिवार्य करण्यात आले आहे.

डिमॅट खाते समजून घ्या –

डिमॅट खाते अधिक तपशीलाने समजून घेण्यासाठी, आम्हाला एक उदाहरण घ्यावे लागेल. जर एखाद्या व्यक्तीला कंपनीचे शेअर्स खरेदी करायचे असतील. जेव्हा तो ते शेअर्स खरेदी करतो तेव्हा हे शेअर्स त्या व्यक्तीच्या नावावर ट्रान्सफर करावे लागतात. जुन्या काळात, एखाद्या व्यक्तीच्या नावाने एक्सचेंजमधून भौतिक शेअर प्रमाणपत्र जारी केले जात होते. त्यात बरीच कागदपत्रे गुंतलेली होती. प्रत्येक वेळी शेअर खरेदी-विक्री करताना कागदाचा वापर केला जात असे, त्यामुळे कागदाचा भरपूर वापर वापर होत असे. या कागदोपत्री कामातून सुटका करण्यासाठी डिमॅट खाते सुरू करण्यात आले.

आज, शेअर्सच्या कोणत्याही व्यवहारात कोणतीही कागदपत्रे समाविष्ट नाहीत आणि भौतिक प्रमाणपत्रे यापुढे जारी केली जात नाहीत. त्यामुळे जेव्हा कोणी एखाद्या कंपनीचे शेअर्स खरेदी करतो तेव्हा त्या व्यक्तीला त्याच्या डिमॅट खात्यात इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात प्रमाणपत्र मिळते.
याला डिमॅट खाते म्हणतात.

डिमॅट खात्याचा इतिहास | History of Demat account in Marathi

आपण आत्ता डिमॅट खाते म्हणजे काय? (what is Demat account) जाणून घेतले, आता डिमॅट अकॉउंट चा इतिहास जाणून घेऊया.

NSE (नॅशनल स्टॉक एक्स्चेंज) वर व्यापार करण्यासाठी भारतात डिमॅट खाते प्रणाली 1996 मध्ये सुरू करण्यात आली. त्यापूर्वी जेव्हा शेअर्स खरेदी करण्यासाठी कागदाचा वापर केला जायचा. मग आम्ही जे काही शेअर्स खरेदी करायचो ते कागदाच्या स्वरूपात असायचे आणि हाताशी व्यवहार करायचो. ते खूप वेळखाऊ काम असायचे. म्हणजेच सगळ्या प्रक्रियेला खूप वेळ जायचा.
जेव्हा शेअर बाजारात कॉम्प्युटरचा वापर सुरू झाला, तेव्हापासून सर्व शेअर्सचे डिमॅटिअलायझेशन झाले आणि कागदी कामातून आमची सुटका झाली. NSE मध्ये डिमॅट खाते प्रणाली लागू केल्यानंतर, ती इतर ठिकाणीही लागू करण्यात आली.

एखाद्याचे डिमॅट खाते का असावे? –

डिमॅट खाते हे शेअर मार्केटमधील कोणत्याही मोठ्या बदलापेक्षा कमी नव्हते. आज शेअर बाजाराची कार्यपद्धती पूर्णपणे बदलली आहे आणि मॅन्युअल प्रक्रिया काढून शेअर व्यवहाराची प्रक्रिया सुरक्षित आणि सुलभ केली आहे.

भारत सरकारच्या सेबीच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, डिमॅट खाते वगळता इतर कोणत्याही स्वरूपात शेअर्सची विक्री किंवा खरेदी करता येत नाही. त्यामुळे शेअर बाजारातून शेअर्स खरेदी किंवा विक्री करायचे असल्यास डिमॅट खाते असणे अनिवार्य आहे.

डिमॅट खाते कसे काम करत –

जेव्हा एखादी व्यक्ती डिमॅट खाते उघडते (opening Demat account) तेव्हा त्याचे बँक खाते या खात्याशी जोडले जाते. जेव्हा तो शेअर्स खरेदी करतो तेव्हा त्याच्या बँक खात्यातून रक्कम वजा केली जाते आणि शेअर्स त्याच्या डिमॅट खात्यात Digital पद्धतीने जमा केले जातात. जेव्हा तो शेअर्स विकतो तेव्हा हे शेअर्स त्याच्या डिमॅट खात्यातून डेबिट केले जातात आणि रक्कम त्याच्या बँक खात्यात जमा केली जाते.

आजचे शेअर्स प्रत्यक्ष स्वरूपात दाखवले जात नाहीत परंतु ते पूर्णपणे संगणकीकृत स्वरूपात प्रमाणपत्र म्हणून पाहिले जातात, जे केवळ डिमॅट खात्याद्वारे खरेदी आणि विकले जाऊ शकतात. जर एखाद्याकडे जुनी शेअर सर्टिफिकेट्स असतील, तर ती विकण्याआधी त्याला डिजिटायझेशन करावे लागेल.

डिमॅट खाते आणि ट्रेडिंग खाते –

डिमॅट खाते सहसा ट्रेडिंग खात्यासह असते. शेअर बाजारात शेअर्स खरेदी आणि विक्री करण्यासाठी ट्रेडिंग खाते आवश्यक आहे. HDFC बँकेत, 1 पैकी 3 खाते आहेत ज्यात बचत खाते, एक डिमॅट खाते आणि एक ट्रेडिंग खाते समाविष्ट आहे.

लोकांना कधीकधी या दोन खात्यांमधील फरक समजत नाही (डिमॅट आणि ट्रेडिंग खाती). ही दोन्ही खाती वेगळी आहेत. डिमॅट खात्यामध्ये एखाद्या व्यक्तीने त्याच्या नावावर असलेले शेअर्स आणि इतर सिक्युरिटीजचे तपशील ठेवलेले असतात. शेअर्सच्या खरेदी-विक्रीसाठी त्यांना ट्रेडिंग खाते उघडणे आवश्यक आहे. अनेक बँका आणि दलाल ऑनलाइन ट्रेडिंग सुविधांसह ट्रेडिंग खाती ऑफर करतात. त्यामुळे सामान्य गुंतवणूकदाराला शेअर बाजारात सहभागी होणे सोपे जाते.

डिमॅट खात्यांचे प्रकार –

डिमॅट खात्याची व्याख्या आणि डिमॅट खात्याचा प्रकार पाहिल्यास ते प्रामुख्याने तीन प्रकारचे आहे.

1. नियमित डिमॅट खाते: (regular ) हे खाते देशात राहणाऱ्या भारतीय नागरिकांसाठी आहे.
2. परत करण्यायोग्य डिमॅट खाते: (Repatriable ) हे डिमॅट खाते अनिवासी भारतीयांसाठी (एनआरआय) आहे, जे परदेशात पैसे हस्तांतरित करण्यास सक्षम करते. या प्रकारचे डिमॅट खाते NRE बँक खात्याशी जोडणे आवश्यक आहे.
3. नॉन-रिपेट्रिएबल डिमॅट खाते: (Non-Repatriable) हे पुन्हा अनिवासी भारतीयांसाठी आहे, परंतु या प्रकारच्या डिमॅट खात्यासह परदेशात निधी हस्तांतरण शक्य नाही आणि ते NRO बँक खात्यांद्वारे केले जाऊ शकते.

डिमॅट खाते कसे मिळवायचे –

तुम्ही डिमॅट खाते उघडता तेव्हा तुम्ही सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्व्हिसेस लिमिटेड (CSDL) किंवा नॅशनल सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी लिमिटेड (NSDL) सारख्या केंद्रीय डिपॉझिटरीमध्ये खाते देखील उघडता. हे डिपॉझिटरी पार्टिसिपंट्स (DPs) नावाच्या एजंटची नियुक्ती करते, जे स्वतः आणि गुंतवणूकदार यांच्यात मध्यस्थ म्हणून काम करतात. उदाहरणार्थ तुमची बँक जसे की आयसीआयसीआय बँक, एचडीएफसी बँकेत एक डीपी आहे ज्यांच्याकडे तुम्ही डिमॅट खाते उघडू शकता. स्टॉक ब्रोकर आणि वित्तीय संस्था देखील डीपी आहेत आणि तुम्ही त्यांच्यासोबत डिमॅट खाती देखील उघडू शकता.

ज्याप्रमाणे तुम्ही बँक खात्यात पैसे जमा करता, त्याचप्रमाणे डिमॅट खात्यातील तुमची गुंतवणूक इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात ठेवली जाते, जी तुम्ही लॅपटॉप किंवा स्मार्ट डिव्हाइस आणि इंटरनेटवरून सहज मिळवू शकता. ते पाहण्यासाठी तुम्हाला लॉगिन आयडी आणि पासवर्ड लागेल. आणखी एक गोष्ट, बँक खात्याप्रमाणे, तुमच्या डिमॅट खात्यात किमान शिल्लक आवश्यक नाही.
तुम्हाला डीपीची यादी हवी असल्यास, तुम्ही डिमॅट खाते उघडू शकता अशा कोणत्याही डिपॉझिटरीच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता. डीपीची निवड त्याच्या वार्षिक शुल्कावर देखील अवलंबून असते.

झिरोधामध्ये तुमचे डिमॅट आणि ट्रेडिंग खाते कसे उघडायचे?

झिरोधा येथे डिमॅट आणि ट्रेडिंग खाते उघडण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे. तुमच्या माहितीसाठी, मी तुम्हाला सांगतो की, आजच्या काळात, जर आपण भारतातील सर्व डिस्काउंट ब्रोकर्सबद्दल बोललो, तर माझ्या स्वत:च्या अनुभवावरून झेरोधा हा सर्वोत्तम ब्रोकर आहे जो आपल्या ग्राहकांची सर्वात जास्त काळजी घेतो:-

आवश्यक कागदपत्रे: –

खाली तुम्हाला Zerodha मध्ये डिमॅट आणि ट्रेडिंग खाते उघडण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे दिलेली आहे. डिमॅट खात्यासाठी अर्ज करण्यापूर्वी, या सर्व कागदपत्रांची छायाप्रत किंवा ई-प्रत तयार ठेवावी:-

• पॅन कार्ड
• आधार कार्ड
• 2 पासपोर्ट आकाराचे फोटो
• रद्द केलेला चेक / बचत बँक खाते पासबुक

झिरोधा मध्ये डिमॅट खाते कसे उघडायचे?

येथे मी तुम्हाला झिरोधामध्ये डिमॅट खाते उघडण्याच्या पद्धतीबद्दल माहिती देईन, जी तुम्ही स्वतः फॉलो करू शकता.

• Step 1: Zerodha वेबसाइटवर जा आणि ‘Open an Account’ वर क्लिक करा.
• Step 2: तपशील भरा- येथे तुम्ही तुमचे पूर्ण नाव, मोबाईल आणि ईमेल यासारख्या सर्व गोष्टी भरा आणि ‘कॉल मला’ वर क्लिक करा.
• Step 3: तुम्हाला झेरोधा स्थानिक प्रतिनिधीकडून कॉल येईल आणि तो/ती खाते उघडण्याच्या फॉर्मवर स्वाक्षरी करण्यासाठी आणि तुमच्याकडून कागदपत्रे गोळा करण्यासाठी तुमच्यासोबत भेटीची वेळ बुक करेल. ज्यासाठी तुम्हाला वेळ कधी देता येईल हे तुम्हीच ठरवायचे आहे. किंवा तुम्हाला तुमची कागदपत्रे ऑनलाईन स्कॅन करून देखील पाठवावी लागतील.
• Step 4: तुम्हाला नेटबँकिंग किंवा कार्ड वापरून खाते उघडण्याची फी भरावी लागेल. ज्याची माहिती प्रतिनिधी देईल.
• Step 5: कागदपत्रे सबमिट केल्यानंतर, तुमचे डिमॅट आणि ट्रेडिंग खाते 4-7 दिवसांत उघडले जाईल.

डिमॅट खाते उघडण्यासाठी किती खर्च येतो?

• जर तुम्ही असा विचार करत असाल की तुम्हाला डिमॅट खाते उघडण्यासाठी खूप पैसे खर्च करावे लागतील, तर तुम्ही चुकीचे आहात. तुम्ही अगदी सहज 300 ते 700 ₹ मध्ये डिमॅट खाते उघडू शकता आणि शेअर्समध्ये गुंतवणूक करण्यास सुरुवात करू शकता.
• डिमॅट खाते उघडण्यासाठी तुम्हाला फक्त 300 किंवा जास्त रुपये खर्च करावे लागतील. पण डिमॅट खाते चालवण्यासाठी डीपी तुमच्याकडून विविध शुल्क आकारतो. प्रत्येकासाठी स्वतंत्र शुल्क आहे. ही फी कंपनीनुसार बदलू शकते.
• यानंतर, खाते व्यवस्थापित करण्यासाठी आकारले जाणारे शुल्क म्हणजे वार्षिक व्यवस्थापन शुल्क. ही फी कंपनी सुरुवातीलाच घेते आणि वर्षभर खाते सांभाळते आणि त्याची काळजी घेते.
• कस्टोडियन फी तुमच्या शेअर्सच्या संख्येवर अवलंबून असते. एकतर कंपनी ते एकाच वेळी घेते किंवा महिन्याने महिन्याला शुल्क आकारते. फी घेण्याचा कालावधी कंपनीवर अवलंबून असतो.
• व्यवहार शुल्क म्हणजे जेव्हा दोन डिमॅट खात्यांमध्ये शेअरची देवाणघेवाण होते तेव्हा कंपनी त्यासाठी शुल्क आकारते. ती फी समभागांच्या संख्येनुसार किंवा त्यांच्या मूल्यानुसार असू शकते.

डिमॅट खाते उघडण्याचे फायदे –

• तुम्हाला पाहिजे तेव्हा तुम्ही तुमच्या शेअर्सची किंमत पाहू शकता.
• भौतिक स्वरूपात शेअर्स ठेवण्यास कोणतीही अडचण नाही.
• हे सर्व कॉम्प्युटर ऑपरेट केलेले आहे त्यामुळे चूक होण्याची शक्यता कमी आहे.
• कागदोपत्री काम खूपच कमी आहे.
• काळजी घेणे खूप सोपे आहे.
• यामुळे शेअर ट्रेडिंगची प्रक्रिया पूर्णपणे सुरक्षित आणि जलद होते.
• तुम्ही शेअर्स पाहिजे तेव्हा विकत घेऊ शकतात किंवा विकू सुद्धा शकतात
• तुम्ही तुमच्या बँक खात्यातून लगेच पैसे डिमॅट अकाउंट ला ट्रान्सफर करू शकतात

FAQ’s – डिमॅट अकाउंट काय आहे यावरील प्रश्नोत्तरे –

धन्यवाद,

आमच्या इतर पोस्ट्स बघा-

• शेअर मार्केट टेलिग्राम ग्रुप लिंक्स
• UPI माहिती : म्हणजे काय, महत्व, कसे वापरावे, वैशिष्ट्ये,
• बँकेत खाते कसे उघडावे | बँक खाते उघडण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे